Rodzaje herbaty

Herbata biała

Herbata biała gatunkowo jest najlepszą i najrzadszą herbatą dostępną na rynku, a w związku z tym i najdroższą. Uprawia się ją tylko w kilku miejscach w Chinach. Otrzymywana jest ze zbieranych pączków i młodych listków, kiedy są jeszcze nierozwinięte i okryte białym meszkiem. Herbata ma odcień lekko srebrnawy, a po zaparzeniu jasnosłomkowy o delikatnym smaku i aromacie.

Do najbardziej znanych odmian należą:

• Shou mei - (Długowieczne Brwi) - herbatę tę nazywano "długowieczne brwi" ze względu na rdzawego koloru listki i pączki herbaciane. Bogaty w smaku napar z nutką aromatu wanilii i pieczonego bambusa.
• Bai hao yin zhen - (Srebrna Igła) - to jedna z rzadkich, najbardziej cenionych i najbardziej poszukiwanych herbat. Jej skład stanowią tylko młode, nierozwinięte pączki o srebrnawym odcieniu. Dzięki obecności jedynie pączków, herbata ta posiada najwięcej bogatych właściwości, które odnoszą się do herbat białych. Srebrne gęsto owłosione tipsy w kształcie małych grubych igiełek dają napar o niesamowicie lekkim aromacie i subtelnym smaku, czasami przypominający gruszki, śmietanę albo suchą jesienną łąkę.
• Pai Mu Tan - (Biała Piwonia) - pochodzi z Fujianu, wytwarzana z pąków i młodych liści odmian krzewów „da bai” i „shui xian bai”. Zbierane wiosną pędy składają się z jednego pąka i dwóch liści. Liście tej herbaty mają szarozielony kolor z lekko żółtym odcieniem i są od spodu pokryte białym meszkiem. Napar posiada złoty kolor, z akcentem bieli i szarości., odznacza się lekko kwiecistym, ziołowo - orzeszkowym aromatem.

Biała herbata jest bardzo ceniona ze względu na właściwości lecznicze, ponieważ jej zdolności antyoksydacyjne i antymutagenne (zmniejsza ryzyko powstania zmian nowotworowych w komórkach) są trzykrotnie wyższe niż zielonej herbaty. Nazywana jest również „eliksirem młodości”, gdyż zawiera dużą ilość polifenoli, które chronią organizm przed atakiem wolnych rodników odpowiedzialnych za proces starzenia się organizmu. Herbata biała zawiera również dużo witaminy C i kofeiny, która intensywnie pobudza i orzeźwia. Jest również środkiem, który redukuje napięcie i stresy.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Herbata zielona

Herbata zielona jest otrzymywana w wyniku suszenia listków w celu usunięcia wilgoci, jednocześnie nie dopuszczając do ich fermentacji. Dzięki temu przechowuje ona więcej cennych składników od herbat poddanych fermentacji. W smaku jest delikatniejsza i ma bardziej ziołowy aromat w porównaniu z pozostałymi gatunkami herbat. Napar ma barwę cytrynowożółtą lub słomkową.

Herbaty zielone najpopularniejsze są w Chinach i Japonii i stamtąd pochodzi największa ilość jej odmian. Jednak produkowane są także na Tajwanie czy Cejlonie. Najbardziej znane odmiany to:

• sencha – jest to klasyczna japońska herbata, ma delikatny, lekko gorzki i subtelny aromat;
• genmaicha – jest to mieszanka herbaty sencha, prażonego ryżu i kukurydzy, często pija się ją po posiłku, odznacza się szczególnym zapachem;
• gunpowder – herbata chińska o wyrazistym smaku, której listki podczas przetwarzania są zwijane w małe kulki;
• lung ching - pochodzi z Chin, jest wyśmienitą zieloną herbatą o długich liściach, słynącą z szmaragdowej barwy i słodkawego smaku naparu.

Zielona herbata jest bogata w witaminy C, E, B, sole mineralne oraz garbniki. Dzięki dużej zawartości przeciwutleniaczy zapobiega rozwojowi nowotworów i hamuje procesy starzenia. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwwrzodowe. Obniża poziom cholesterolu, reguluje ciśnienie i przeciwdziała stresom. Chroni przez zawałem serca, oczyszcza organizm z toksyn i przyspiesza przemianę materii. Dodatkowo pomaga się skoncentrować i usuwa zmęczenie.

Herbatę zieloną zalewa się wodą o temperaturze od 60 do 80°C i zaparzać do 3 minut, aby herbata nie nabrała gorzkiego posmaku. Zalecana jest jedna łyżeczka herbaty na 200 ml wody. Może być zaparzana trzykrotnie, przy czym czas drugiego parzenia powinien być krótszy niż pierwszego i trzeciego.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Herbaty czerwone

Do herbat czerwonych, ze względu na kolor naparu, zalicza się dwie odmiany herbaty: pu-erh i oolong.

Herbata pu-erh, zwana „herbatą carską”, przechodzi dodatkowy proces fermentacji i leżakowania. Pochodzi z prowincji Yunnan w południowych Chinach. O ile herbaty pozostałych rodzajów przechowuje się nie dłużej niż rok, o tyle herbata pu-erh może „dojrzewać” nawet 50 lat. Jej działanie zdrowotne jest tym skutecznie, im dłużej pozwala się jej dojrzewać. Charakterystyczną cechą herbaty pu-erh jest bardzo silny ziemisty zapach i smak.

Herbata oolong jest to nazwa jaką otrzymują herbaty półfermentowane. Produkowana jest w Chinach i na Tajwanie. Zbiór liści odbywa się w ściśle określonym czasie. Zamiast doprowadzić fermentację do końca, zatrzymuje się ją w połowie – zwykle po dwóch godzinach – w celu otrzymania herbaty pośredniej pomiędzy zieloną a czarną. Dzięki temu, że łączy w sobie cechy herbaty zielonej i czarnej, ma bardzo zrównoważony smak.

Herbata pu-erh zawiera największą ilość związków mineralnych i mikroelementów oraz kofeiny (teiny), manganu, wapnia, fluoru, olejków eterycznych i białka. Dzięki temu ma właściwości lecznicze, jest niezwykle skutecznym środkiem wspomagającym zwalczanie nadwagi, a także ma właściwości oczyszczające i odtruwające organizm. Wzmacnia układ odpornościowy, poprawia zły nastrój, a nawet łagodzi umiarkowane depresje. Pobudza wydzielanie enzymów trawiennych i ułatwia trawienie tłustych potraw. Aktywuje metabolizm wątroby. Obniża poziom lipidów we krwi oraz poziom cholesterolu. Wykazuje działanie antybakteryjne, dzięki czemu chroni organizm przed infekcjami.

Herbata pu-erh powinna być zalewana wrzątkiem i odstawiona na 3-5 minut. Średnio przyjmuje się, że powinno się użyć 1 łyżeczkę liści na 200 ml wody. Parzenie herbaty pu-erh może odbywać się wielokrotnie, gdyż herbata ta w każdym kolejnym parzeniu „oddaje” do naparu inne substancje.

Natomiast herbatę oolong zalewa się wodą o temperaturze 80-90°C (zależnie od stopnia fermentacji) i parzy 2-4 minuty. Parzyć ją można do czterech razy, wydłużając czas trzeciego i czwartego parzenia do 5-6 minut w celu uzyskania wyraźniejszego aromatu. Zalecaną ilością herbaty do parzenia jest 1 łyżeczka na 200 ml wody.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Herbata czarna

Herbata czarna jest najbardziej znaną ze wszystkich herbat. Otrzymywana jest w wyniku czterech procesów: więdnięcia, skręcania, fermentacji i suszenia. Przeprowadzona całkowita fermentacja liści herbaty nadaje naparowi intensywną barwę, smak i aromat.

Herbata czarna pochodzi z licznych plantacji w Indiach, Chinach i Afryce. Najpopularniejszymi odmianami są:

• assam – uprawiana głównie w północno-wschodnich Indiach, napary są w kolorze od złotobrązowego do głębokiej czerwieni i ma cierpki smak;
• yunnan – uprawiana w chińskiej prowincji Yunnan, napary mają mocny, zdecydowany smak, charakterystyczny dla większości herbat chińskich;
• darjeeling – uprawiana na indyjskich zboczach Himalajów jest herbatą o najwyższej jakości, napar charakteryzuje się lekkim, kwiecistym smakiem;
• ceylon – uprawiana na Sri Lance, napar charakteryzuje się pełnym, wyrazistym smakiem i czerwono-brązowym kolorem,
• keemun – chińska herbata uprawiana w górach Anhui, uboga w kofeinę posiada lekko słodkawy smak o delikatnym dymnym aromacie;
• kenia – uprawiana na dużej wysokości w Afryce daje napar o intensywnym aromacie.

Czarne herbaty wpływają na poziom hormonów stresu w organizmie, pomagają się odprężyć po ciężkim dniu, wspomaga leczenie niestrawności i delikatnych zatruć pokarmowych. Filiżanka mocnej czarnej herbaty polepsza napływ krwi odżywiającej mięsień sercowy.

Herbata czarna powinna być zalewana wodą wrzącą w drugim stadium wrzenia, zwanym białym (o temp. 95°C). średnio przyjmuje się, że powinno się użyć od 0,5 do 1 łyżeczki suchej herbaty na 200 ml wody. Czas parzenia jest zależny od tego o jakich właściwościach chcemy uzyskać napar. W przypadku właściwości pobudzających czas parzenia powinien wynosić 2-3 minuty, natomiast parząc 4-5 minut uzyskamy napar uspokajający. Po zaparzeniu należy oddzielić liście od naparu. Herbata czarna może być parzona dwu- lub trzykrotnie. 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Herbata rooibos

Krzew Rooibos (czerwonokrzew) rośnie na wzgórzach Przylądku Dobrej Nadziei w Południowej Afryce. Tereny te są naturalnym miejscem wegetacji tej rośliny, dzięki temu nie potrzebuje ona żadnych sztucznych nawozów stymulujących rozwój. Jest całkowicie naturalna i ekologicznie czysta. Krzew osiąga wysokość 1,5 metra, kwitnie na żółto, a jego igiełkowate liście i gałązki wydzielają miły zapach. Zbiory odbywają się od stycznia do marca. Gałązki i liście są poddawane procesom rozdrabniania i fermentacji, podczas której zmieniają swoją barwę na czerwono-brązową i pozyskują owocowy aromat. Na koniec są suszone na słońcu do momentu, aż wilgotność spadnie do 10%. Tak powstaje rooibos czerwony. Zielony rooibos otrzymywany jest w wyniku rozdrobnienia i wysuszenia listków i gałązek, z pominięciem fermentacji.

Jest to napój nietypowy, niespokrewniony z tradycyjnymi herbatami. Napar ma kolor słomkowy i specyficzny, naturalny miodowy smak. Wyróżnia się łagodnością i brakiem posmaku goryczy, typowego dla herbat zielonych i czerwonych. Nie zawiera kofeiny, dlatego może być pity o dowolnej porze dnia i bez ograniczeń, również przez dzieci. Napar rooibos obfituje w żelazo, dlatego jest zalecany kobietom w ciąży. Zapobiega także mdłościom. Rooibos wpływa korzystnie na zdrowie:

• wzmacnia układ odpornościowy, obniża ciśnienie krwi, spowalnia proces starzenia i hamuje produkcję komórek nowotworowych dzięki dużej zawartości przeciwutleniaczy;
• goi swędzące rany (może być używany w formie okładu);
• korzystnie wpływa na układ pokarmowy dzięki zawartości kwasów fenolowych;
• wspomaga leczenie różnego rodzaju alergii – zawiera kwercetynę, która hamuje uwalnianie histaminy;
• rutyna obecna w naparze zapobiega tworzeniu zakrzepów i obniża poziom cukru we krwi;
• olejki eteryczne pomagają w zwalczaniu złego nastroju, a flawonoidy są naturalnym środkiem antydepresyjnym;
• ma właściwości przeciwskurczowe – łagodzi bóle brzucha i kolki.

Herbata rooibos powinna być zalewana wodą wrzącą w drugim stadium wrzenia, zwanym białym (o temp. 95°C). Stosuje się 1 łyżeczkę suszu na 200 ml wody i parzy się ok. 5 minut. Jak w przypadku każdej herbaty należy oddzielić fusy od naparu. Można ją parzyć dwukrotnie. Dobrze smakuje z dodatkiem miodu, syropu owocowego lub konfitury. Smaczna jest zarówno na gorąco jak i na zimno.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yerba mate

Yerba mate jest otrzymywana z liści ostrokrzewu paragwajskiego. Krzak ten charakteryzuje się wiecznie zielonymi, błyszczącymi liśćmi o długości 7-10 cm. Po zbiorach mate jest suszona w sposób naturalny, dzięki czemu liście utrzymują kolor zielony, bądź też na sitach z drewna nad ogniskiem, w wyniku czego liście stają się brązowe. Napar popularny jest głównie w krajach Ameryki Południowej (Argentynie, Paragwaju, Urugwaju, Brazylii), a także w niektórych krajach Bliskiego Wschodu, głównie w Syrii i Libanie. Smakiem i zapachem mate zielona przypomina bardzo delikatną zieloną herbatę – nie posiada goryczki zielonej herbaty. Natomiast palona jest cierpka i „przydymiona” w smaku.

Yerba mate wpływa korzystnie na zdrowie:

• wykazuje właściwości antynowotworowe (zawiera duże ilości ksantyn i polifenoli – silnych przeciwutleniaczy);
• działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy dzięki zawartości kofeiny (polepsza odbiór wrażeń i ich kojarzenie, przyspiesza procesy myślenia, znosi uczucie senności i zmęczenia);
• korzystnie działa w bólach migrenowych;
• wzmacnia akcję serca i nieco podwyższa ciśnienie krwi;
• działa tonizująco na mięśnie szkieletowe;
• jest bogatym źródłem witamin (A, B1, B2, C, E) i mikroelementów (fosfor, magnez, potas, sód, wapń, żelazo);
• wspomaga procesy odchudzania (nasilając procesy przemiany materii);
• działa moczopędnie i przeciwreumatycznie;
• poprawia strukturę włosów i paznokci;
• zwiększa odporność organizmu;
• neutralizuje niektóre toksyczne związki;
• wspomaga leczenie alergii.

Herbata ta jest podawana w naczynkach zwanych mate, które mogą być wykonane z tykwy, ceramiki lub z drewna, a do jej picia używana jest rurka zwana bombillą. Susz wsypuje się w ilości 1/4 do 3/4 objętości naczynia i zalewa wodą o temperaturze 65-80°C i zaparza ok. 3-5 minut. Napar można uzupełniać kilka razy, dopóki nie straci swojej mocy.

Opracowanie i redakcja: Iwona T.